Sinh ra trong cách mạng, trưởng thành cùng cách mạng, lực lượng công an nhân dân đã không ngừng lớn mạnh về mọi mặt, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội và cuộc sống bình yên của nhân dân.
Bảo tàng CAND, hiện đang lưu giữ những minh chứng về sự ra đời của lực lượng CAND – như một tất yếu của lịch sử. "Đội Tự vệ đỏ" – từ cao trào Xô-viết - Nghệ Tĩnh 1930-1931. Đầu năm 1940 - Ban công tác đội đã được Trung ương Đảng thành lập.
Năm 1945, những cái tên như "Đội trinh sát", "Đội hội lương diệt ác", "Đội Tự vệ cứu quốc" cũng đã được ra đời. Đây đều là tổ chức tiền thân của một lực lượng vũ trang, thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ phong trào cách mạng, góp phần chung làm nên thắng lợi của cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước vào tháng 8/1945. Đóng góp vào cột mốc lịch sử đó, có vai trò của một lực lượng quan trọng.
Sau khi giành chính quyền về tay nhân dân, Sở Liêm phóng Bắc Bộ, Sở Trinh sát Trung Bộ và Quốc gia tự vệ cuộc Nam Bộ đã được ra đời. Đây là tên gọi của những tổ chức công an Việt Nam đầu tiên ở 3 miền. Tất cả thực hiện nhiệm vụ chung thời điểm đó là trấn áp phản cách mạng, giữ gìn an ninh trật tự, bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng mới thành lập.
Sắc lệnh 23 được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ngày 21/2/1946 đã hợp nhất các lực lượng Liêm phóng và Cảnh sát trong toàn quốc thành "Việt Nam Công an vụ". Ở các tỉnh, thành phố thành lập Ty Công an.
Như vậy, tên “Công an” được ra đời, trở thành một bộ phận của bộ máy nhà nước Việt Nam thời điểm đó, với nhiệm vụ chăm lo giữ gìn an ninh của đất nước, an toàn, ổn định cho xã hội. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: công an của ta là công an cách mạng, phải là công an của nhân dân.
Vì vậy ngay trong thư gửi đồng chí Hoàng Mai - Giám đốc Công an khu XII, ngày 11/3/1948 về tư cách người công an cách mệnh, người đã viết “công an của ta là công an nhân dân, vì nhân dân mà phục vụ, dựa vào dân mà làm việc”.
Ngày 19/8 đã trở thành ngày truyền thống của lực lượng CAND. Chặng đường gần 80 năm đã đi qua. Lực lượng CAND càng được củng cố về mặt tổ chức và lớn mạnh không ngừng, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, và hy sinh, đoàn kết, thống nhất, lập nhiều chiến công, thành tích xuất sắc, góp phần tạo lập môi trường để người dân được sống trong an ninh, an toàn, trật tự, kỷ cương và xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.